Populisme: zegen of bedreiging voor de democratie?

Recent onderzoek laat zien dat populistische partijen niet goed zijn voor de democratie.

Onderzoekers zijn het er niet over eens of populisten een zegen of bedreiging zijn voor de democratie. Populistische partijen en politici worden gezien als bedreiging, omdat ze een dictatuur van de meerderheid toejuichen.  In Latijns –Amerika kennen we  voorbeelden van populistische presidenten, zoals Chavez en  Fujimori,  die het parlement  en de rechterlijke macht marginaliseerden en zich via volksraadplegingen een grote uitvoerende macht toe-eigenden.  In Oost-Europa  zien we het voorbeeld van  Victor Orban die zich in Hongarije openlijk tegen de liberale democratie keert en de daad bij het woord voegt door de persvrijheid en  de rechterlijke macht aan banden te leggen. Dat alles in naam van het volk.

Populisten zijn aan de andere kant een zegen voor de democratie, omdat ze opkomen voor  kiezers die zich door gevestigde partijen niet vertegenwoordigd voelen. We kennen voorbeelden van populistische partijen of politici die er in slagen  teleurgestelde en afgehaakte kiezers weer bij het democratische proces te betrekken. Donald Trump bijvoorbeeld blijkt die gave te hebben om afgehaakte kiezers te mobiliseren. Ook in Nederland zijn partijen als LPF en PVV daar soms goed in gebleken. Aan de andere kant bleek  uit onderzoek van Sarah de Lange en mijzelf (De Lange en Akkerman 2012)  dat het Vlaams Belang niet in staat was nieuwe  kiezers te mobiliseren.

Voor beide stellingen was het bewijs tot voor kort anekdotisch.Gelukkig is er dankzij onderzoek van Tim Immerzeel en Mark Pickup nu meer te zeggen over de claim dat populistische partijen kiezers weten te mobiliseren.  Zij laten in een grootschalig en vergelijkend onderzoek zien dat (radicaal rechtse) populistische partijen geen positieve invloed hebben op de opkomst bij verkiezingen. ( Immerzeel en Pickup 2015)  In West -Europa bijvoorbeeld gaat het succes van populistische partijen niet samen met een hogere opkomst.  Wel worden sommige groepen kiezers gestimuleerd om te gaan stemmen, maar dat zijn vooral hoger opgeleide kiezers die zich zorgen maken over de groeiende invloed van populistische partijen en een tegenstem willen laten horen. In Oost-Europa hebben deze partijen  zelfs een dempende invloed op de opkomst van kiezers.  Kortom,  dit onderzoek haalt het belangrijke argument dat populisten goed zijn voor de democratie onderuit.

Literatuur:

S.L. de Lange and T.Akkerman, ‘Populist parties in Belgium: a case of hegemonic liberal democracy?’ in C. Mudde and C. R Kaltwasser (eds.), Populism in Europe and the Americas. Threat or Corrective for Democracy?  Cambridge University Press, 2012, p.27-46

T. Immerzeel and M.Pickup,”Populist radical right parties mobilizing ‘the people’? The role of populist radical right success in voter turnout.” Electoral Studies 40, 2015, p. 347-360.