Covid19  en de neergang van het populisme

Populistische partijen lijden electoraal onder de pandemie. Voor een belangrijk deel is dat omdat populistische partijen vooral oppositiepartijen zijn. Ze hebben last van een ‘rally around the flag’ effect, waarvan regeringsleiders en hun partijen geprofiteerd hebben.  Dat effect was vrijwel algemeen. Er waren maar een paar uitzonderingen.  Zo profiteerde president Bolsonaro van Brazilië niet van het ‘rally around the flag’ effect en had oppositiepartij Vlaams Belang in België geen last van dit effect. Populistische leiders genoten doorgaans van een stijging in de peilingen in het begin van de crisis. De steun voor president Trump bijvoorbeeld nam toe in maart en april van dit jaar. De meeste populistische partijen in de oppositie daarentegen zagen hun electorale steun afnemen. Dat lot trof ook de Partij voor de Vrijheid en Forum voor Democratie.  Terwijl de VVD steeg in de peilingen in maart en april, daalde de steun voor de meeste andere partijen. Zo’n ‘rally around the flag’ effect is doorgaans echter van korte duur. Tom van der Meer et al laten zien in een recent onderzoek dat de duur van het effect  voor een belangrijk deel afhangt van de mate waarin de regeringsleiders het vertrouwen in hun beleid weten te behouden. Wanneer de overheid medeverantwoordelijk wordt gehouden voor de crisis, bijvoorbeeld omdat deze weinig daadkracht toont of weinig effectief weet te opereren, zal het effect snel weer wegebben. Vergelijkend onderzoek wijst er op  dat populistische partijen/leiders minder goed presteerden ten tijde van de eerste golf wat betreft volksgezondheid dan niet-populistische leiders.  Dat verklaart ook voor een belangrijk deel waarom Donald Trump en ook Boris Johnson hun electorale steun zagen teruglopen. Voor populistische regeringsleiders/partijen zal het vertrouwen in het algemeen sneller slinken, maar ook mainstream regeringspartijen zullen moeite hebben het vast te houden op de langere termijn. Dat geeft nieuwe kansen voor populistische oppositiepartijen. Het is dan ook goed mogelijk dat het ‘rally around the flag’ effect gaat slinken nu de tweede golf zich in Nederland aandient en premier Rutte zichtbaar moeite heeft om zijn rol als onomstreden crisismanager weer opnieuw te vervullen.